Συχνά οι γονείς  συγκρίνουν τα παιδιά τους με τα αδέρφια ή με τα παιδιά φίλων τους, ανησυχώντας για την εξέλιξη τους. Οι γονείς δεν θα πρέπει να πανικοβάλλονται καθώς δεν έχουν όλα τα παιδιά τoν ίδιο ρυθμός εξέλιξης. Ωστόσο αν κάτι τους προβληματίζει, είναι προτιμότερο να απευθυνθούν σε έναν ειδικό, παρά να βγάζουν συμπεράσματα μέσα από συζητήσεις με άλλους γονείς ή φίλους κτλ. Το ίδιο ισχύει και για τους ενήλικες και τους ηλικιωμένους. Μπορεί για παράδειγμα η οικογένεια να εντοπίζει, ότι κάποιο ενήλικο ή ηλικιωμένο μέλος ξαφνικά δε μιλάει όπως πριν ή δεν καταλαβαίνει όλα όσα του λέμε.

Ο λογοθεραπευτής θα συμπεράνει αν όντως υπάρχει ανάγκη για ένα προληπτικό έλεγχο.
Ο προληπτικός έλεγχος:

Α. Μπορεί να καθησυχάσει την οικογένεια σε περίπτωση εσφαλμένων συμπερασμάτων που προκύπτουν από τυχαίες συζητήσεις με ανθρώπους που δεν είναι εξειδικευμένοι, ανάγνωση τυχαίων άρθρων στο ιντερνέτ κτλ.

Β. Μπορεί να δώσει ενδείξεις στον ειδικό για κάποια πιθανή παθολογία και να ζητήσει επανέλεγχο του ατόμου σε εύλογο χρονικό διάστημα. Στο διάστημα αυτό ο ειδικός ενδέχεται να ζητήσει την «παρακολούθηση» του ατόμου από την οικογένεια, όπως και την εφαρμογή ορισμένων χειρισμών με στόχο να φανερωθεί αν υπάρχει βελτίωση, σταθεροποίηση ή χειροτέρευση της κατάστασης.

Γ. Μπορεί να δώσει ενδείξεις για άμεση έναρξη θεραπειών –έγκαιρη παρέμβαση.

Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει τον πολλαπλασιασμό των δυσκολιών (χειροτέρευση) αλλά και τις παράπλευρες επιπτώσεων στον πάσχοντα (πχ. νευρικότητα, επιθετικότητα, κοινωνική απόσυρση, θλίψη κτλ.). Με λίγα λόγια οι οικογένειες θα ήταν καλό να ζητούν τη γνώμη και τη βοήθεια του ειδικού πριν η κατάσταση γίνει πιο περίπλοκη.

Για παράδειγμα, ένας γονιός πηγαίνει το παιδί του στο λογοθεραπευτή, όταν τα συμπτώματα του τραυλισμού του παιδιού βρίσκονται σε έξαρση (θε θε θε θέλω πα πα πα πα παγωτό). Θα ήταν καλύτερο να είχε απευθυνθεί στον ειδικό, όταν τα συμπτώματα ήταν σε αρχικό στάδιο. Όταν δηλαδή τα συμπτώματα ήταν σπανιότερα (λιγότερα) και ηπιότερα. Το ίδιο συμβαίνει συχνά και σε παιδιά, τα οποία φτάνουν στην πρώτη δημοτικού ενώ ο προφορικός τους λόγος είναι ακόμα ανώριμος (πχ. δε συντάσσουν σωστά τις προτάσεις, έχουν φτωχό λεξιλόγιο, δεν μιλούν «καθαρά» κτλ.). Πολλοί γονείς απευθύνονται στον λογοθεραπευτή, όταν το παιδί φτάσει στο δημοτικό. Σε αυτό το στάδιο λοιπόν, οι δυσκολίες του παιδιού μπορεί είναι πολλαπλάσιες σε σχέση με το παρελθόν και μάλιστα ενδέχεται να έχουν σοβαρό αντίκτυπο στο μαθησιακό τομέα (ανάγνωση, γραφή, μαθηματικά). Σε αυτή την περίπτωση η θεραπεία θα είναι σαφώς περισσότερο περίπλοκη αλλά και χρονοβόρα.

Συμπερασματικά, η οικογένεια δεν θα πρέπει να περιμένει μέχρι την τελευταία στιγμή για ζητήσει τη γνώμη ενός ειδικού, καθώς οι διαταραχές αντιμετωπίζονται ευκολότερα και ταχύτερα στην αρχική τους φάση, με τις λιγότερες συνέπειες.

Ενδείξεις προληπτικού λογοθεραπευτικού ελέγχου σε παιδιά:

Λεκτική επικοινωνία

• Δεν παράγει φωνητικό παιχνίδι μπα- μπα, γκα -γκα κτλ.
• Δεν παράγει τις πρώτες λέξεις (μαμά, μπαμπά κτλ).
• Δεν παράγει φράσεις-προτάσεις.
• Οι προτάσεις του είναι γραμματικά ανώριμες.
• Όταν μιλάει δε γίνεται κατανοητό από τους τρίτους.
• Κάποιο φώνημα – φθόγγος ακούγεται παράξενα πχ. /σ/ ή το /ρ/
• Επαναλαμβάνει συχνά αυτά που λένε οι άλλοι σαν παπαγάλος-ηχολαλεί (πχ. Μαμά: «Τι κάνεις Γιαννάκη;» Γιαννάκης: «Τι κάνεις Γιαννάκη;»
• Μιλάει μόνο του (χωρίς να απευθύνεται εμφανώς σε κάποιον).
• Δεν απαντάει σε ερωτήσεις.
• Δεν κάνει διαλόγους.
• Μιλάει πολύ δυνατά χωρίς λόγο.
• Απευθύνεται στον εαυτό του σε τρίτο ενικό πρόσωπο.
• Λέει άσχετα πράγματα σε σχέση με το τι συμβαίνει εκείνη τη στιγμή.
• Επαναλαμβάνει συλλαβές στην αρχή ή και ενδιάμεσα στις προτάσεις πχ. Θε θε θε θέλω πα πα πα παγωτό.
• Δεν κατανοεί όλα όσα του λέμε.
• Δεν εκτελεί εντολές πχ. βγάλε τις κάλτσες σου.

Μη Λεκτική επικοινωνία

• Δεν μας κοιτάζει.
• Δε μας χαμογελάει.
• Δε δείχνει με το δάχτυλο αυτά που θέλει.
• Δε δείχνει τον εαυτό του.
• Δε χαιρετάει κουνώντας το χεράκι

Άλλες ενδείξεις:

• Παίζει μόνο του.
• Παίζει με παράδοξο τρόπο.
• Επιλέγει ένα ή ελάχιστα παιχνίδια.
• Δε δίνει σημασία στην παρουσία του άλλου.
• Είναι ανυπόμονο και δεν περιμένει τη σειρά του.
• Κυλίεται έντονα στα πατώματα.
• Δείχνει να αποφεύγει ή να ζητάει σε υπέρμετρο βαθμό συγκεκριμένα ερεθίσματα μέσω των αισθήσεων πχ. γεύσεις, υφές ρούχων, ήχους, άγγιγμα κτλ.
• Κάνει υπερβολικές και επικίνδυνες εκρήξεις θυμού χωρίς να είναι κατανοητός ο λόγος.
• Περπατάει στις μύτες.
• Είναι αδέξιο.
• Δε μπορεί μα χειριστεί αντικείμενα της ηλικίας του.
• Φοβάται την κίνηση (κούνιες τραμπάλες, σκάλες)
• Χάνει την προσοχή του.
• Ξεχνάει εύκολα.
• Είναι υπερκινητικό.
• Εμφανίζει σιελόρροια
• Βήχει και «πνίγεται» συχνά κατά τη διάρκεια του φαγητού.
• Έχει εμφανή δυσπλασία στα δόντια, στη γλώσσα, στα χείλια ή στην υπερώα.

Ζητήστε τη γνώμη του ειδικού, έστω και τηλεφωνικά.

Πηγή: λαλώ  Σιτσάνη Μαλαματένια,  Λογοθεραπεύτρια MSc, Ndt Bobath